تولد و خانواده

در خانواده‎ای اهل علم و روحانی در تهران به دنیا آمد.نامش را «محمد حسین» و لقبش را «امین الاسلام» نهادند. پدر وی عالم زاهد آیةالله حاج شیخ محمد رضا ملک‎زاده و مادر بزرگوارش علویه صالحه، دختر مرحوم آیةالله حاج سید محمد علم‎الهدی می‎باشد.

گام‎های نخستین

وی در خردسالی و پیش از رفتن به مدرسه، خواندن و نوشتن را به خوبی آموخت و بخش‎هایی از قرآن را حفظ کرد. از همان سنین با فعالیت‎های فرهنگی و مذهبی مساجد و همچنین دیگر مراکز و کانون‎های فرهنگی و هنری همچون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انس گرفت و به طور مثال در همین مراکز بود که با برخی از هنرهای تجسٌمی، عکاسی و فیلمسازی آشنا شد و همزمان در جلسات قرآنی که در مساجد و دیگر اماکن مذهبی برپا می‎شد شرکتی فعال و مستمر داشت و به سرعت تعلیمات اولیۀ قرآنی را فرا گرفت. و البته در سال‎های بعد به شکل کاملتری و زیر نظر برجسته‎ترین اساتید کشور با علوم و فنون قرائت قرآن و اختلاف قراءات آشنا شد.

آغاز تدریس

از 8 سالگی با گردهم آوردن جمعی از کودکان هم سنٌ خود یا چند سالی بزرگتر، تدریس قرآن به آن جمع را به عهده گرفت و از 10 سالگی به صورت رسمی (ابتدا زیر نظر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه و در سالهای بعد زیر نظر سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان تبلیغات اسلامی و...) تدریس قرآن و معارف اسلامی را آغاز کرد.

حفظ قرآن

در همین سنین با جدٌیت بیشتری به حفظ قرآن پرداخت و البته به دلیل وقفه‎هایی که در مسیر حفظ قرآن برایش پیش آمد، حفظ کامل قرآن توسط وی چند سالی به طول انجامید.

مطالعه جدّی کتاب در کودکی

عمده‎ترین سرگرمی‎اش در آن زمان یعنی در انتهای کودکی و آغاز نوجوانی، مطالعه کتاب‎هایی درباره علوم و تاریخ قرآن، مفاهیم قرآنی و بعداً کتاب‎هایی در زمینه مسائل فکری و فرهنگی، کتب اعتقادی و کتاب‎هایی درباره مکاتب فکری مختلف دنیا و نقد آنها بود که به طور مثال سری جزوه‎های کوتاه «پاسداری از سنگرهای ایدئولوژیک»، کتاب‎هایی در زمینه آموزش ساده فلسفه یا تاریخ فلسفه یا کتاب‎های اصول اعتقادی و همچنین بسیاری از کتاب‎های استاد شهید مرتضی مطهری –با صرف نظر از عنوان و موضوعشان- کتاب‎های محبوب و مورد علاقه این دوران او بود.

         شروع نگارش و ارتباط با مطبوعات

همین پشتوانه کارهای قرآنی، حفظ قرآن و مطالعه آثار علمی و به صورت مطلق، انس با کتاب و نیز مشارکت در فعالیت‎های فرهنگی و هنری و سرودن شعر، سبب شد تا بتواند به سرعت دست به قلم شده و از طریق مکاتبه، برای نشریات متناسب با سنٌ خود، مطلب، (شعر، داستان و گزارش) بفرستد.

تأسیس مراکز فرهنگی در کودکی

پدر ایشان به شدٌت مقیٌد بود که در تمامی ایٌام تبلیغی برای رساندن معارف اسلامی به آحاد مردم به نقاط گوناگون کشور –به ویژه شهرها و روستاهای دور افتاده- سفر نماید. و معمولاً در این سفرها خانواده‎اش را هم با خود می‎برد. جالب آن‎که در این سفرها فقط پدر نبود که فعالیٌت‎های اسلامی انجام می‎داد بلکه پسر کم سنٌ و سال او نیز فعٌالانه وارد عرصه می‎شد و برای کودکان و نوجوانان آن منطقه برنامه‎های زیادی را ترتیب می‎داد که از جمله این فعالیت‎ها تأسیس چندین مرکز فرهنگی، کتابخانه و نوارخانه مذهبی در شهرها و روستاهای مختلف کشور بود.

علاوه بر اینها در محل زندگی خود نیز در هنگام تحصیل در کلاس چهارم ابتدایی، گروه فرهنگی الزهرا (ع) را راه‎اندازی کرد که عمده فعالیت این مرکز، انتشار گاهنامه‎هایی به مناسبت‎های مختلف و نیز برگزاری مسابقات کتبی با موضوعات مذهبی –سیاسی ویژه کودکان و نوجوانان بود.

در 12 سالگی و در زمانی که هنوز کار تواشیح و همخوانی عربی و قرآنی در ایران، بسیار نوپا بود گروه تواشیحی تأسیس کرد.

در 13 سالگی اقدام به تشکیل مرکزی به نام «نور القرآن» کرد که کارش برگزاری جلسات آموزشی و مسابقات قرائت و حفظ قرآن بود.

تدریس در مراکز مختلف (تدریس در دانشگاه در 14 سالگی)

از این سن به بعد فعالیت علمی –تدریسی وی در زمینه قرآن در برخی ادارات، سازمان‎ها، مراکز و نهادهای گوناگون و به ویژه پایگاه‎های فرهنگی مساجد، کانون قرآن دانشگاه‎ها و دیگر کانون‎های فرهنگی و تربیتی شکل گسترده‎تری به خود گرفت. تا آنجا که در سنٌ 14 سالگی (در هنگام تحصیل در کلاس اول دبیرستان) مدتی به طور غیر رسمی در دانشکده علوم قرآنی به تدریس پرداخت و بر این اساس شاید بتوان گفت وی جوان‎ترین مدرٌس علوم قرآنی در دانشگاه و یا به صورت مطلق، جوان‎ترین مدرسی بود که تا آن زمان به تدریس در دانشگاه پرداخته بود.

جوانترین روزنامه‎نگار قرآنی کشور

در زمینه فعالیت‎های مطبوعاتی افزون بر انتشار گاهنامه و نیز مکاتبه با برخی مجلات در دوره کودکی و نوجوانی، از سال 1372 (در سنٌ 14 سالگی) ضمن همکاری کوتاهی با نخستین مجله قرآنی به زبان فارسی به نام «پیام قرآن» (به صاحب امتیازی دارالقرآن الکریم آیةالله گلپایگانی) به عنوان جوان‎ترین روزنامه‎نگار قرآنی به صورت فعال وارد عرصه مطبوعات شد و تا به حال صدها نوشتار مختلف از وی در نشریات معتبر و کثیر الانتشار به چاپ رسیده است.

نخستین صفحه قرآن در روزنامه کیهان

یکی از فعالیت‎های مطبوعاتی ایشان تأسیس صفحۀ قرآنیِ «بهار در بهار» در روزنامه کیهان بود. این صفحه که در زمستان 1375 و به مناسبت ماه مبارک رمضان، راه‎اندازی شد، نخستین صفحه قرآن در روزنامه کیهان به شمار می‎آمد.

آغاز تألیف کتاب

حدود 14- 15 سال سن داشت که موفق به نگارش جلد اوّل، دوم و بخش اندکی از جلد سوم و چهارم کتاب پنج جلدی «اصول فنی قرائت قرآن کریم» گردید.

نخستین دارالقرآن در مدارس کشور

آقای ملک‎زاده در سال‎های آغازین دهه هفتاد شمسی (سال‎های 1372 تا 1375) در چندین دبیرستان در تهران و قم، اقدام به تأسیس دارالقرآن الکریم نمود. این دارالقرآن‎ها اولین دارالقرآن‎های مدارس کشور بودند.

نخستین مرکز آموزش تخصصی علوم و معارف قرآن ویژه جوانان و نوجوانان

(تأسیس «مجمع قرآنی کعبه» و «جامعة الکعبه»)

در سال 1375 موفق به تأسیس «مجمع قرآنی کعبه» شد. این مرکز که نخستین مرکز  آموزش تخصصی علوم و معارف قرآنی به جوانان و نوجوانان (طلّاب جوان، دانشجویان و دانش‎آموزان) بود تا سال 1381 به فعالیت‎های پژوهشی و آموزشی خود در داخل و خارج از کشور (سوریه، هلند، لبنان، انگلستان و...) ادامه داد.

از سال 1381 و با تبدیل مجمع قرآنی کعبه به مؤسسه آموزشی و پژوهشی «جامعة الکعبه» فعالیت‎های قرآنیِ این مجمع در قالب گروه علوم قرآنی که یکی از گروه‎های علمیِ جامعة الکعبه می‎باشد، ادامه یافته است.

و امّا جامعة الکعبه مرکزی است جهت آموزش و پژوهش در باب علوم انسانی و اجتماعی و مباحث فکری و فرهنگی از منظر اسلام. این مرکز از سال 1381 تاکنون مشغول به فعالیت می‎باشد.

ورود به حوزه علمیه

پس از اتمام دوره دبیرستان به صورت رسمی به تحصیل علوم و معارف اسلامی در حوزه علمیه پرداخت و از آنجا که برخی از مباحث مقدماتی حوزه را از چند سال قبل شخصاً مطالعه کرده بود، توانست با علاقه زیاد، انگیزه قوی و تلاشی مثال زدنی با استفاده از تمامی فرصتها و بدون کمترین وقفه و تعطیلی به صورتی که برنامه درسی وی به هیچ وجه تعطیل نمی شد و علاوه بر ایام عادی تحصیل، در تمامی روزهای تعطیل، جمعه ها، تابستان، نوروز و ... هم به درس و مطالعه مشغول بود، و همچنین با بهره بردن از نبوغ کم‎نظیر خدادادی، دروس مقدماتی و سطح حوزه را که معمولاً در طول 10 سال خوانده می‎شود، به توفیق الهی در ظرف مدّت سه سال و نیم، به بهترین شکل و کیفیت به پایان رساند.

دروس خارج و اساتید

از زمستان سال 1379 با مشورت و توصیه یکی از اساتید محترم حوزه (حضرت آیةاللّه شیخ جعفر سبحانی) در دروس خارج حاضر شد. در آغاز به درس خارج اصول ایشان و سپس به دروس خارج فقه و اصول اساتیدی همچون آیات عظام :

مرحوم میرزا جواد تبریزی (کتاب الصلاة، سه سال و نیم) و سید کاظم حسینی حائری (کتاب الصلاة، حدود یک سال و اصول، از ابتدای حضور در دروس خارج تاکنون) وارد شد.

در ادامه نیز در دروس خارج فقه حضرت آیةاللٌه شیخ حسن شریعتی نیاسر (کتاب های خمس، وقف، حبس و اخواته، صدقه، هبه، زکاة، اجاره، مضاربه، مزارعه و... از سال 81 تاکنون. البته این درس‎ها در تابستان‎ها و دیگر ایام تعطیل هم برقرار بوده است.) و حضرت آیةاللّه شیخ محمد تقی بهجت (کتاب الحج، از فروردین 1384 تا 1386) شرکت کرد .

البته مدت کوتاهی هم از درس فقه حضرات آیات سید محمد حسین فضل الله (در بیروت) و مرحوم شیخ علی فلسفی (در مشهد) و درس اصول آیةالله شیخ حسین وحید خراسانی (در قم) بهره برد. 

تفسیر قرآن

پیش از ورود به درس خارج، حدود یک سال از درس تفسیر آیةاللٌه شیخ عبداللٌه جوادی آملی نیز بهره‎مند شده بود. اگر چه بعداً در درس تفسیر بزرگانی همچون حضرات آیات شیخ ناصر مکارم شیرازی و مرحوم شیخ محمد هادی معرفت هم حاضر شده، بهره‎های فراوانی برد.

فلسفه، اخلاق و عرفان

همزمان با حضور در دروس خارج فقه و اصول، از دروس اسفار آیةاللّه شیخ یحیی انصاری شیرازی نیز استفاده نمود. مدت کوتاهی هم در درس اشارات شرکت کرد.علاوه بر اینها در برخی دوره ها و درس و بحث های فلسفی که به موضوعاتی خاص در فلسفه می پرداختند نیز مشارکت داشته است.

همچنین در زمینه اخلاق نیز از پیش از ورود به حوزه تا کنون محضر پر فیض اساتید و فرهیختگان متعددی از جمله حضرات آیات شیخ محمد تقی مصباح یزدی ، شیخ جواد کربلایی ، مرحوم شیخ علی پناه اشتهاردی ، مرحوم حاج آقای مجتهدی و برخی بزرگان دیگر را درک کرده است .

البته استفاده وی از آیةالله مصباح یزدی منحصر به شرکت در درس های اخلاق ایشان نبوده بلکه طی سالیان متمادی از بسیاری از مباحث فلسفی و کلامی و سایر بحث های ایشان در زمینه اندیشه و معارف اسلامی – به صورت محض و یا به صورت تطبیقی با مکاتب دیگر – بهره های قابل توجهی برده است. 

از دیگر اساتید وی می‎توان به پدر بزرگوار ایشان اشاره کرد که علاوه بر مراتب علمی، از نظر معنوی و روحانی نیز دارای مقام رفیعی می‎باشند و بدین جهت هم در زمینه فقه، اصول و فلسفه و هم در زمینه اخلاق و عرفان –از مقدمات تا خارج- به تدریس و راهنمایی فرزند خویش پرداخته‎اند.

اجازات

وی تا به حال موفق به اخذ چندین اجازه مختلف –و از جمله اجازه اجتهاد- از علماء و مراجع عظام تقلید در قم و مشهد شده است.

جوانترین طلبه نویسنده

در این سال‎ها کار نگارش کتاب را نیز ادامه داد و در اولین دوره انتخاب کتاب سال حوزه علمیه (سال 1377) به عنوان جوان‎ترین طلبه نویسنده انتخاب شده، موفق به اخذ جایزه و لوح تقدیر گردید.

زبان‎های دیگر و فعالیت‎ در خارج از کشور

با تسلط بر زبان‎های عربی و انگلیسی و اندکی آشنایی با زبان فرانسوی و چند زبان دیگر، توانست به کشورهای زیادی سفر کند و در سطح بین‎المللی به فعالیت‎های علمی، فرهنگی و اسلامی و تبلیغ دین مبین اسلام و معرفی مکتب اهل‎بیت(ع) بپردازد.

حضور در دانشگاه‎ها

طیّ این سال‎ها به دانشگاه‎های بزرگ و معتبری در داخل و خارج از ایران دعوت شده و در این دانشگاه‎ها به تدریس، سخنرانی، برگزاری جلسات پرسش و پاسخ و یا برگزاری کارگاه‎های علمی و آموزشی پرداخته است.

مطالعات تاریخی

افزون بر تحصیل و تدریس علوم مختلف اسلامی، از زمستان 1381 به مدت 3 سال در رشته تخصصی تاریخ که برای اولین بار در حوزه علمیه قم تأسیس شده بود شرکت نمود و مطالعات زیادی را در زمینه تاریخ اسلام و فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن به انجام رساند.

مسائل جدید

به مدّت یک سال در دوره «شبهه‎شناسی و پاسخ‎گویی به شبهات» که به وسیله مؤسسه «در راه حق» و با تدریس جمعی از صاحب‎نظران و اساتید برجسته، برگزار گردید شرکت کرد و با رتبه اول فارغ‎التحصیل شد. مسائل و شبهاتی که در این دوره مورد بحث قرار گرفتند در دو زمینه «کلام قدیم» (با توجه ویژه به عقاید وهّابیّت) و «کلام جدید، فلسفه دین و معرفت‎شناسی» بودند.

البته آشنایی وی با بعضی از مکاتب فلسفی غرب، کلام جدید، معرفت شناسی، برخی از فلسفه‎های مضاف و مباحث و مسائلی که در دوران جدید در حوزه دین‎پژوهی مطرح شده است به سال‎هایی پیشتر از شرکت در این دوره بازمی‎گردد. و همچنان که قبلاً نیز اشاره شد از نوجوانی به مطالعاتی از این دست علاقه خاصی داشته و علاوه بر مطالعات منظمی که به صورت شخصی در این زمینه‎ها داشته است، همایش‎ها، جلسات بحث، سخنرانی‎ها و یا مناظره‎هایی درباره این مسائل را هم پی‎گیری کرده و در برخی از کلاس‎ها یا دوره‎هایی که با موضوع علوم جدید از منظر اسلام –همچون دروس جامعه شناسی اسلامی - یا معرفت‎شناسی و کلام جدید برگزار می‎شده است نیز شرکت کرده است. و همین آشنایی با مباحث فکری و فرهنگی جدید یکی از مهمترین عوامل موفقیت وی در پاسخگویی به پرسش‎های نسل جوانِ تحصیلکرده و دانشگاهی در داخل و خارج از کشور بوده است.

تدریس مباحث حوزوی

در زمینه تدریس دروس حوزوی برنامه وی بدین صورت بوده است که تا پیش از ورود به درس خارج به تدریس ادبیات و منطق و همچنین اصول (البته فقط حلقه اولی از حلقات اصول شهید صدر)، پرداخته و از هنگام ورود به درس خارج تاکنون به تدریس شرح لمعه، اصول‎الفقه، حلقات اصول، رسائل، مکاسب و کفایة الاصول اشتغال داشته است.

بحث خارج

از مهر سال 1384 (شعبان 1426ق) ضمن ادامه حضور در دروس خارج فقه و اصول علمای اعلام، تدریس استدلالی اصول را با تبیین و نقد نظریه «حق الطاعة» و بدیل آن یعنی «قاعده قبح عقاب بلابیان» برای جمعی از فضلاء حوزه علمیه قم آغاز نموده است.

همکاری تحقیقی با مؤسسات و نگارش دانشنامه

از دیگر کارهای وی علاوه بر موارد گذشته و به جز تدریس مباحث مختلف قرآنی، کلامی و تاریخی (در مجمع قرآنی کعبه و سپس در جامعة الکعبه) می‎توان به همکاری با مرکز فرهنگی حوزه علمیه قم در پاسخگویی به سؤالات و شبهات اشاره نمود. همچنین در نگارش «دانشنامه قرآن و قرآن‎پژوهی» و مدت کوتاهی در «دانشنامه مسجد» و «فرهنگنامه مسجد» به عنوان محقق و نویسنده همکاری کرده است.

تدریس یک دور مباحث تفسیری

(از ابتدا تا انتهای قرآن، طی سالهای 75 تا 83):

از سال 1375 تا اوائل سال 1381 در جلسه مرکزی مجمع قرآنی کعبه که به صورت هفتگی در صبح روزهای جمعه برگزار می‎گردید و سپس در ادامۀ سال 81 و همچنین سال 82 و 83 در جلسات «مطالعات اسلامی» (بررسی مباحث کلیدی و چارچوب‎های اساسی در تفکر اسلامی) که به منظور استحکام پایه‎های معرفتی کادرهای اولیۀ جامعةالکعبه برگزار می‎شد، به تدریس مباحث تفسیری پرداخت و با تشریح اهمّ مفاهیم و معارف قرآنی، موفق به تدریس یک دور تفسیر قرآن کریم شد.

آثار و تألیفات

جناب آقای ملک زاده، کار نگارش کتاب را که با توفیق الهی از نوجوانی آغاز کرده بود، با توجه به زمینه های مطالعاتی و پژوهش هایی که داشت و در عرصه موضوعاتی که ضروری می انگاشت دنبال نمود تا آنجا که به جز مقالات منتشر شده در مطبوعات و یا ارائه شده به همایش های متعدد، تا سال 1387 شمسی یعنی تا پیش از 30 سالگی، بیش از هفتاد جلد کتاب تألیف کرد که البته در این میان، یکی دو جلد هم ترجمه بود.